ورود به رساله عبرانیان
یک تفسیر درست نوشته کتابمقدس باید با چند سوال از خودمان آغاز شود. این در خصوص نامه های مکتوب در نوشتجات عهد جدید نیز صادق است. از خودمان باید بپرسیم:
۱-چه کسی آن را نوشته است؟ ( نویسنده نامه)
۲- چه زمانی آن را نوشته است؟ ( زمان نامه)
۳- به چه کسی آن را نوشته است؟ ( مخاطبین نامه)
۴-چرا آن را نوشته است؟( دلیل نامه)
۵-چگونه آن را نوشته است؟ ( نحوه نامه)
ما با پاسخ دادن درست به این پنج سوال قادر خواهیم بود تا حدود بسیار زیادی نمایی درست از تفسیر این نوشته داشته باشیم.
۱-چه کسی آن را نوشته است؟
با کمی دقت در خواندن این نامه ما به این پی میبریم که بر خلاف نامه های دیگری که برای کلیسای مسیح باقی مانده است این نامه با معرفی اسم خاصی شروع نشده است. و این به خودی خود نحوه نوشتاری این نامه را به زیر سوال میبرد که ایا نامه است؟ زیرا اصول نامه نگاری دنیای روم( کمااینکه در همه نامه های پولس رسول شاهد هستیم) با معرفی نویسنده نامه و بقولنا با سلام و چاق سلامتی نویسنده آغاز میشد! و عبرانیان این را ندارد. تا به همین امروز در باره نویسنده این نامه بحث و اختلاف نظر است. حتی در خصوص نام این نامه « عبرانیان،» ما میدانیم که نسخه اصلی چنین نامی بر آن نبوده است و این نام بعدا توسط پدران کلیسا با توجه به متن نامه و استفاده بیش از حد عهد عتیق گمان بر این بوده که مخاطبین آن یهودیانی بودند که مسیحی شدند. که بعدا به این مطلب خواهیم پرداخت. اما در خصوص اینکه چه کسی نوشته است در طول تاریخ کلیسا اختلاف نظر زیاد بوده است. در زیر نام هایی که به بعنوان نویسنده گان نامه عبرانیان در طول تاریخ مطرح بوده است را قید میکنم. من به تعدادی از آنها به طور جامع تر با استفاده کردن از نوشته های دکتر تیموتی جانسون[1] و دانلود گاتری در کتاب مقدمه ایی بر عهد جدید[2] در اینجا اشاره میکنم:
پولس رسول
بالاتر قید کردم که از همان ابتدا توسط کلمنت روم که از عبرانیان در نامه خود به کلیسای قرنتیان ( ۹۶ بعد از میلاد) استفاده میکند میخوانیم که او نامه عبرانیان را در میان نامه های دیگر پولس قرار میدهد. اما برای اوریجن نحوه گفتار و زبان یونانی بکار برده شده در این رساله با نامه های دیگر متفاوت بود، پس او آن را به خود کلمنت روم یا لوقا ربط داد و نه پولس رسول. متفکرین و کارشناسان مسیحی در طول تاریخ دلایل متعددی را ارایه داده اند که نویسنده نامه عبرانیان نمیتوانسته پولس رسول باشد.
۱-نامه در آغاز به پولس رسول اشاره نمیکند و بینام است. در حالی که تقریبا در تمام سیزده نامه پولس رسول ما نام او را یا در ابتدا یا در اواسط نامه یا در پایان نامه داریم.
۲-در طول نامه به هیچکدام از نشانه ها و شیوه های بیان پولس رسول که در نامه های دیگر پولس مشاهده میکنیم که حتی در نامه های دروغین نسبت داده شده به پولس رسول میبینیم، اشاره نشده است. در طول ۱۳ نامه پولس رسول ما تقریبا بدون استثناء میخوانیم که پولس خودش را یا « پولس رسول » یا پولس رسول برگزیده یا خادم یا غلام یا انتخاب شده از جانب مسیح معرفی میکند. او چنین میکرد تا مقام و خواندگی و موقعیت خودش را در خدمت خود برای کلیساهایی که آغاز کرده و در ارتباط بود کاملا روشن سازد. در نامه عبرانیان حتی نشانی از اشاره کردن به این سنت پولس رسول نیست. بلکه خود نویسنده قید میکند که مانند مخاطبین نامه، خبر خوش انجیل را از دیگران دریافت کرده است.( عبرانیان ۲: ۳ )
۳-هر چند بعضی از لغات استفاده شده در عبرانیان با لغات بکار برده شده توسط پولس رسول شبیه است لیکن ما آنها را در دیگر نوشتجاتی که حتی به پولس رسول مربوط نیست هم میبینیم. اوریجن از پدران کلیسای اولیه در نوشته های خود در خصوص عبرانیان میگوید که شیوه دستوری و لغات و نحوه بحث کردن و طوری که با نظم و شسته رفتگی دقیقی پیش رفته است با نامه های پولس رسول که تقریبا گویی پولس ناگهان مسیر نامه را عوض کرده یا ناگهان مسیر فکری خودش را عوض کرده و یا از کلماتی استفاده میکند که غافلگیر کننده میباشد کلا فرق میکند.
۴-آیات اشاره شده از عهد عتیق کلا با نحوه ایات اشاره شده از عهد عتیق در نوشته های پولس رسول متفاوت است. ( تمام آیات اشاره شده از عهد عتیق از ترجمه ساپتوجنت که ترجمه یونانی عهد عتیق میباشد استفاده شده و پولس رسول به ندرت از ساپتوجنت برای اشاره به آیات عهد عتیق استفاده کرده است.
۵-نحوه بحث کردن الهیاتی در این رساله هر چند شباهت زیادی با بحثهای پولس رسول در نامه های او دارد اما در چگونگی و نحوه آن تماما با هم متفاوت هستند. به دلیل اهمیت این موضوع من مناسب میدانم تا این را بیشتر برای شما توضیح بدهم. و برای اینکار از دو کارشناس مسیحی در این خصوص استفاده میکنم.
دکتر گاتهیری در کتاب خود به تعدادی برجسته تقریبا دو نوع متفاوت بحث الهیاتی بین پولس رسول و نویسنده عبرانیان اشاره کرده است[3]. بعنوان مثال، پولس رسول تاکید فراوانی به رستاخیز مسیح دارد و از قدرت رستاخیز سخن گفته است در حالی که در عبرانیان ما دایما از شکوه و جلال مسیح میخوانیم و نه چندان در خصوص رستاخیز مسیح. پولس بیشتر تاکید بر کار رستگاری و رهایی و نجات بواسطه مرگ و رستاخیز مسیح دارد، نویسنده عبرانیان بیشتر تاکید بر پاک کردن و مقدس ساختن و کامل و تمام بودن کار مسیح بواسطه مرگ او بر صلیب. عبرانیان تاکید بر عهد تازه در مسیح دارد در جایی که پولس رسول تاکید بر نبرد و جدال بین جسم و روح داشته و یکی شدن و یگانه شدن با مسیح. پولس رسول بر برتری عهد تازه خدا در مسیح بر عهد قدیم شریعت و قانون سخن میگوید و نویسنده عبرانیان بر منسوخ شدن و پایان یافتن شریعت و قانون.( عبرانیان ۸: ۱۳ ) و یکی از مهمترین تفاوت های بحث الهیاتی بین پولس رسول و نویسنده عبرانیان تاکید بر مقام عیسای مسیح بعنوان « کاهن اعظم » است. جایی که ما فقط اندکی از آن در نامه های پولس رسول میخوانیم و برعکس، این آهنگ مرکزی و اصلی کل نامه عبرانیان است.
اما دکتر هییوت قصد میکند تا نه فقط تفاوتهای این دو نویسنده را بررسی کند بلکه شباهتهای آن دو را در امور الهیاتی[4]. بعنوان مثال او در بخش تفاوتهای این دو نویسنده میگوید که برای پولس رسول شریعت نشان دهنده گناه و ضعف جسم در پیروی کردن از آن بود در حالی که برای نویسنده عبرانیان شریعت بعنوان یک معیار و میزان مقدس بودن قلمداد شده که ضعف این ادعای آن در انجام مراسم تکراری آن خود را عیان میسازد. برای پولس رسول شریعت مانند وسیله ایی یا قابله ایی بود که ما را به عیسای مسیح برساند لیکن برای عبرانیان شریعت یک نمونه والا از آن چیزی بود که در آینده خواهد آمد. هییوت از وستکات نقل قول میکند که در نامه های پولس رسول عیسای مسیح در دوم قرنتیان ۴: ۴ « صورت خداست » در کولسیان ۱: ۱۵ « صورت خدای نادیده» و در فیلیپیان ۲: ۶ که « چون در صورت خدا بود با خدا برابر بود » که سخن از بودن عیسای مسیح با خدا از همان آغاز بی آغاز میباشد اما در رساله عبرانیان عیسای مسیح « فروغ پرجلالش و خاتم جوهرش » معرفی میگردد. و اینکه وستکات میگوید برای پولس رسول عیسای مسیح مانند آدم دوم و سر کلیسا بود اما در رساله عبرانیان ما این را مشاهده نمیکنیم. نه اینکه اصلا وجود نداشته باشد زیرا در این رساله میخوانیم که بر او تاج پادشاهی بر همه چیز و همه کس و تمام خلقت قرار میگیرد و از او و برای او همه چیز میباشد که همان باور فکری پولس رسول میتواند باشد اما به شیوه بیانی و لغتی آن را نداریم.
در خصوص موضوع ایمان، برای پولس رسول ایمان حقیقت بنیادین زندگی مسیحی ماست. بواسطه ایمان است که فیض نجات وارد زندگی ایمانداران میگردد. در افسسیان۲: ۸- ۹ میخوانیم که فقط بواسطه ایمان و نه کار و فخر ماست که نجات یافته ایم و نه بدون آن. برای پولس رسول ایمان دلیل عادل شمردگی ماست( رومیان ۵: ۱ ) خدا بواسطه ایمان ما به عیسای مسیح است که ما را نزد خود عادل محسوب میکند و نه اعمال ما. نهایتا برای پولس رسول ایمان آن باور و عملی است که انسان با تمام قلب و فکر و اراده خود نزد خدا میاید و این ایمان مستقیما به مرگ مسیح بر صلیب ربط دارد. پولس رسول تقریبا بیش از ۱۵۶ بار از عبارت ایمان در نامه های خود استفاده کرده است.
لیکن برای نویسنده عبرانیان ایمان بیشتر به اموری ربط دارد که به چشم نمی آید، آنچه که به چشم نمیاید اما وجود دارد. او چنین نگاه میکند که این دنیا و این زندگی ما سایه ایست از آنچه که خواهیم دید و خواهد آمد. و انسانهایی که در طول تاریخ اسراییل چنین باوری داشتند را در فصل ۱۱ میخوانیم( بیش از ۴۶ بار ) که ایمان آنها به آن جهانی بود که نمی دیدند اما بود و آنها به امید آن نادیده در این دنیا حرکت میکردند. جایی که پولس رسول ایمان را مستقیما به عیسای مسیح ربط میدهد. این همان باور افلاطونی به جهان و دنیا بود. جلوتر این را بررسی میکنیم.
لیکن شباهتها نیز غریب میباشند. هم پولس رسول و هم عبرانیان از شریعت بعنوان دروس ابتدایی سخن میگویند( غلاطیان ۴: ۳ و عبرانیان ۷: ۱۹ ) و از اینکه عیسای مسیح کامل کننده و پایان دهنده شریعت بود و هست( رومیان ۱۰: ۴ و عبرانیان ۱۰: ۴- ۷ ) و هر دو در خصوص عهد قدیم و عهد تازه سخن میگویند و عیسای مسیح بعنوان واسطه ایی بین خدا و انسان و همچنین در خصوص کار رستگاری ما بواسطه خون عیسای مسیح. هم پولس رسول و هم نویسنده عبرانیان در باره دو شخصیت خدا – انسان عیسای مسیح سخن میگویند که خدا بود لیکن جسم گرفت و بین آدمیان آمد و مانند ما زیست و مانند ما وسوسه شد. و هر دو باور دارند که بواسطه عیسای مسیح همه چیز خلق شد.
دکتر دانلود گاتهری شباهت الهیات مسیحی و نحوه بحث کردن بین پولس رسول و نویسنده عبرانیان را بینهایت نزدیک به هم دیده است. او از دکتر وییندیچ نه مورد را قید میکند[5]:
۱-مسیح شناسی در خصوص بودن او قبل از ازل و اینکه در آفرینش هستی سهیم بوده است.( عبرانیان ۱: ۲ و ۳ و ۶ و اول قرنتیان ۸: ۶ و دوم قرنتیان ۴: ۴ و کولسیان ۱: ۱۵- ۱۷ )
۲-فروتنی عیسای مسیح. ( عبرانیان ۲: ۱۴- ۱۷ و رومیان ۸: ۳ و غلاطیان ۴: ۴ و فیلیپیان ۲: ۷ )
۳-اطاعت و تسلیم شدن او. ( عبرانیان ۵: ۸ و رومیان ۵: ۱۹ و فیلیپیان ۲: ۸ )
۴-هدیه دادن خود به خدا برای ما.( عبرانیان ۹: ۲۸ و اول قرنتیان ۵: ۷ و افسسیان ۵: ۲ )
۵-نگاهی مشترک به عهد تازه. ( عبرانیان ۸: ۶ و دوم قرنتیان ۳: ۹ )
۶-نگاهی مشترک به ایمان ابراهیم و نمونه او. ( عبرانیان ۱۱: ۱۱- ۱۲ و ۱۷ – ۱۹ و رومیان ۴: ۱۷- ۲۰ )
۷-نگاهی مشترک پخش شدن هدیه توسط روح القدس. ( عبرانیان ۲: ۴ و اول قرنتیان ۱۲: ۱۱ )
۸-اشاره کردن هماهنگ به آیات مشابه از عهد قدیم. ( مزمور ۸ ، در عبرانیان ۲: ۶- ۹ و اول قرنتیان ۱۵: ۲۷. تثنیه ۳۲: ۳۵ ،در عبرانیان ۱۰: ۳۰ و رومیان ۱۲: ۱۹. حبقوق ۲: ۴ ،در عبرانیان ۱۰: ۳۸ و رومیان ۱: ۱۷ و غلاطیان ۳: ۱۱ )
۹-شباهت آوردن مثال ورزش و ورزشکار. ( عبرانیان ۱۲: ۱ و اول قرنتیان ۹: ۲۴ )
ایشان چنین نتیجه گیری نموده که هر چند دو طرز فکر پولس رسول و نویسنده عبرانیان تا به این حد خود را شبیه به هم نشان داده و هچنین شباهتی بسیار زیاد با الیهات کلیسای اولیه دارد اما باید در نظر داشت که در عین واحد نحوه بیان و ابراز آنها با هم متفاوت بوده است[6].
۱۰-نحوه جهان بینی « افلاطونی» یعنی قیاس دو چیز متفاوت با هم به غیر از نامه دوم قرنتیان بابهای ۴- ۵ پولس رسول که چنین نمایی را به نظر میرسد دارا میباشند شما در هیچ نامه دیگر پولس رسول نمیبینید.
اینجا باید در خصوص « جهان بینی افلاطونی » که تاحدود بسیار زیادی ادیان و باورهای زمان خود را تحت تاثیر قرار داده بود مختصری بیان شود. یکی از این افراد شخصی بود بنام فیلو معروف به فیلوی السکندریه. او که یک فیلسوف یهودی بود و در بین سالهای تقریبی ۲۰ قبل از میلاد تا ۵۰ بعد از میلاد میزیست بینهایت تحت تاثیر تعالیم افلاطون قرار گرفت و تمامی دیدگاه الهیاتی و حتی تفسیر و بررسی تمامی کتاب مقدس عهد عتیق که در این زمان به زبان یونانی ترجمه شده( ساپتوجنت) و الهیات موجود زمان خود را از دیدگاه افلاطونی بررسی نمود. ( جلوتر بیشتر در باره او خواهیم خواند.) اما افلاطون باور داشت دنیایی که ما اکنون در آن بسر میبریم کثیف و زشت و حقیقی نیست بلکه سایه ایست از دنیایی خوب و عالی که در دسترس ما نیست و در حقیقت آن دنیای حقیقی است و نه این دنیا. هر آنچه که شما امروز اینجا بر روی زمین با چشم خودتان میبینید، واقعی نیست، بلکه سایه ایست از واقعیت آنچه که ماورای دسترسی ما میباشد و اینگونه باور داشت که برای درک آن دنیای حقیقی که ماورای این دنیا میباشد، انسان باید بواسطه باور و فکر خود به آن برسد.
اینکه هر آنچه ما امروز در این دنیا با چشمان خودمان میبینیم سایه ایست از حقیقتی که ماورای دسترسی ماست، و بسیار از کارشناسان باور دارند که نویسنده عبرانیان تحت تاثیر فیلو و با توجه به اینکه یک یهودی هلنیست مسیحی بوده بارها از این دیدگاه افلاطون-فیلو در نوشته خود بکار گرفته است. خیمه عبادت وجود دارد اما آن سایه ایست از صحن بهشتی و آسمانی( ۸ : ۵ و ۹: ۲۳ ) خدمت کاهنان و مراسم قربانی هارون و لاویان سایه ایی بود از کار کهانت و قربانی عیسای مسیح.( ۱۰: ۱ ) در همین راستا در کتاب عهد جدید در تاریخ قدیم نوشته بورج و کوهیک که تفاوت عظیم باور افلاطونی و باور ایمان مسیحی و آنچه در عبرانیان قید شده است را اینگونه میخوانیم.« ما باید به تفاوت مهم باور افلاطون و آنچه در عبرانیان میباشد تاکید کنیم. افلاطون باور داشت که انسان برای ارتباط پیدا کردن با اموری که به چشم نمیاید باید از طریق فکر و دلیل به آن برسد، جایی که عبرانیان مدعی میگردد که فقط ایمان میتواند ما را به حقیقت آسمانی مرتبط سازد. با مکاشفه خدا آنچه که نادیدنی بود شناخته شده و ما بواسطه ایمان آن را درک میکنیم.( ۱۱: ۱ ) و اینکه ایمان در مسیح ایمانداران را پاک کرده از اینرو ما قادر خواهیم بود تا بهشت را تجربه کنیم.( ۱۰ : ۲۲ ) »[7]
بعد از اینکه پدران کلیسا سایه شک و تردید بر پولس رسول بعنوان نویسنده نامه عبرانیان بنا به دلایل قید شده بالا انداختند هر کس در این جهت بود که نویسنده نامه را شخصی برجسته و معروف در نوشتجات عهد جدید بداند. البته نباید این را فراموش کنیم که انتخاب کردن پولس رسول بعنوان نویسنده نامه هر چند میدانستند که این نامه هرگز شبیه به نامه های پولس رسول نیست گواه بر تلاش حفظ کردن نامه عبرانیان بعنوان دیگر نامه ها و نوشته های معتبر عهد جدید بوده است. و آن نیز فقط به دلیل عمق الهیاتی این رساله و تاکید دایمی آن بر شخصیت عیسای مسیح بود. در زیر تعداد نام هایی که بعنوان نویسنده عبرانیان در طول تاریخ تا زمان نهضت پروتستانها نام برده شده است را با هم خواهیم دید:
نوشته: حسین گل هاشم
ادامه دارد...
[1] Ibid. 40-44
[2] Guthrie Donald New Testament Introduction IVP publ. IL. 1990. P.672-682
[3] Ibid. 673.
[4] Ibid. 18-20.
[5] Ibid.709- 710.
[6] Ibid. 711.
[7] Burge M. Gary, Cohick H. Lynn, Green L. Gene the New Testament Antiquity Zond. MI. 2009. P.392.